Ward Verbakel
Ward groeide op in Leuven maar woont al meer dan 20 jaar in Brussel. Vandaag is hij weer vaker in Leuven te vinden, met name in en rond de Sint-Jacobskerk, waar hij samen met zijn architectenbureau PLUSOFFICE en Laura Dreesen het project “Allemaal Jacky” begeleidt.
De elfde-eeuwse kerk werd recent door de stad bouwtechnisch terug in orde gebracht na jaren leegstand door stabilisatieproblemen. Een zuiver religieuze functie zal ze niet meer krijgen. De bedoeling is dat ze het kloppend hart van de diverse wijk wordt. Gedurende een jaar duiken Ward en co in het weefsel van de buurt en zoeken ze samen uit wat het monument vraagt, welke mensen zich willen engageren en hoe de rijke geschiedenis kan verbonden worden met vandaag.
Een project naar Wards hart. Met PLUSOFFICE zijn ze gespecialiseerd in het begeleiden van mensen om complexe problemen in de ruimte op te lossen. Vaak komt de vraag van een bestuur, soms ook van eigenaars. Meestal is het een zoektocht naar een fysieke oplossing, maar tegelijk gaat het ook om het maken van verbindingen. Zoals aan bestaand erfgoed nieuwe zaken toevoegen, of proberen om zo’n sterk ontwerp neer te zetten zodat mensen het binnen zoveel jaar ook als erfgoed willen beschermen.
“Ik voel dat er vandaag in Leuven veel ambitie is en de wil om het goed te doen, met hun erfgoed en met de stad in het algemeen. Dan is het belangrijk om de blik wijd genoeg te zetten en te blijven evolueren, om heel scherp te werken. Ik vind het interessant om daar deel van te zijn, om vanuit onze blik mee te kijken en er iets aan toe te voegen.”
In het geval van de Sint-Jacobskerk blijkt de religieuze dimensie een goede verbinder met de naburige wijk die een breed scala aan culturen herbergt. Sint-Jacob, de pelgrim, staat voor gastvrijheid en bijvoorbeeld eten delen in de christelijke traditie, maar die zaken zijn zelfs nog belangrijker voor andere culturen.
“Het is verdacht makkelijk om verbinding te vinden – terwijl het niet zo evident lijkt. Heel diverse mensen samenbrengen is een uitdaging, maar het kan. We betrekken mensen in allerlei rollen, op basis van gelijkwaardigheid.”
Een honderdtal buurtbewoners is betrokken, waarvan dertig een actieve rol hebben opgenomen. Het dagelijks bestuur gebeurt door een groepje zogenaamde “sleutelhangers”. Er is een moestuin opgestart met de plaatselijke tuinbouwschool die buurtbewoners onderhouden. Er wordt gewerkt rond duurzame mobiliteit, een verhalen-van-de-wijk-route en een tijdelijk gasthuis. Ook werd een grote vergadertafel gebouwd en een toog in de kerk, waar mensen elkaar rond kunnen ontmoeten. Tot slot wordt er ook een ander soort herbestemming van kerken getest, eentje waar het levend erfgoed van de toekomst uit de wijk zelf komt.
Op het einde van het project worden alle bevindingen gebundeld. Daarna is het terug aan de stad om te beslissen over de toekomst van de plek. Ward hoopt dat de kerk binnenkort de buurt ondersteunt in wat ze echt nodig heeft, met respect voor het verleden van het gebouw, maar met de ambitie om er nieuw en levend erfgoed van te maken, waar iedereen aan kan bijdragen. Waar iedereen Jacky kan zijn.
De favorieten van Ward
Ward op Open Monumentendag
In de Sint-Jacobskerk staat de deur weer open, na 60 jaar. Het erfgoed hier komt terug tot leven, letterlijk: een nieuwe gemeenschap wordt hier opgebouwd, met buurtbewoners. Diverse mensen, jong, oud, met en zonder beperking experimenteren een jaarlang wat voor buurthart deze oude kerk kan worden. Een sociaal ruimtelijke proces onder de naam Allemaal Jacky.
De tijd tussen de realisatie van een gebouw en het moment waarop het erfgoed wordt, wordt steeds korter. Deze brutalistische woning is niet zo oud maar wel erfgoed voor mij. Inclusief werk van een van mijn favoriete kunstenaars, Bram Kerkhofs.
Een krachtig gebouw in de Oostendse binnenstad huisvest een museum maar is gebouwd door Gaston Eysselinck als warenhuis voor de socialistische coöperatieve. Na enkele eerdere verbouwingen wordt het nu nog eens gerenoveerd. Deze architecten vertellen hoe ze een robuust gebouw aanpassen in dialoog met het oorspronkelijk ontwerp.
Je kan kerken ook hercreëren, hier in Herkenrode als spookvolume, wat een hele andere insteek is dan wat we in de Sint-Jacobskerk doen waar het vooral over de gemeenschap gaat. En ik wil iedereen oproepen om het project te steunen in Hasselt.
De priester-bouwer die een bijzonder ouevre naliet, kreeg de laatste jaren meer erkenning in de Belgische architectuurwereld. De maatvoering is theoretisch doordacht én levert bijna emotionele ervaringen op.
Modernisme is niet alleen maar strak en vierkant, soms is het ook gevoelig. Mede-Leuvenaar Victor Broos bracht het modernisme naar Leuven en tekende onder andere de bijzondere Sint-Jozefkerk.
